اثر کنترل تلفیقی (مکانیکی- شیمیایی) علف های هرز بر کاهش مصرف علفکش، عملکرد و اجزای عملکرد ذرت در همدان

به منظور بررسی اثر کنترل تلفیقی (مکانیکی- شیمیایی) علف های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت، آزمایشی در سال 1386 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و به صورت اسپلیت پلات با 3 تکرار اجرا شد. در این آزمایش خاک ورزی با 5 سطح (شیار ساز+ تیغه شمشیری، شیار ساز+ تیغه سر نیزه ای، شیار ساز+ تیغه پنجه غازی، شیار ساز به تنهایی و بدون عملیات خاک ورزی) به عنوان عامل اصلی و سمپاشی در 3 سطح (نواری، کامل و بدون سمپاشی) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. رقم ذرت مورد استفاده سینگل کراس 647 بود که رقمی متوسط رس می باشد. بذر گواهی و ضدعفونی شده از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج تهیه گردید. علف کش مورد استفاده در این تحقیق، نیکوسولفورون بود که به میزان 2 لیتر در هکتار و به صورت پس رویشی و در مرحله 4 برگی ذرت استفاده گردید که در سمپاشی کامل به میزان 2 لیتر در هکتار و در سمپاشی نواری به میزان 1 لیتر در هکتار مصرف شد. در روش سمپاشی کامل، تمام سطح پشته ها و جوی ها به طور کامل با سمپاش الکتریکی مت ابی (متعلق به بخش گیاهپزشکی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان) زیر پوشش سمپاشی قرار گرفت، ولی در روش نواری، از نازل ادوین استفاده گردیدکه فقط عرضی معادل 25 سانتی متر روی پشته ها را زیر پوشش قرار داد. به منظور کنترل مکانیکی علف های هرز از دستگاه فاروئر سه ردیفه استفاده شد که در جلوتر از شیارسازها، سه نوع مختلف تیغه های کولتیواتور یعنی پنجه غازی، سرنیزه ای و شمشیری به نوبت تعبیه گردید. عملیات خاک ورزی در مرحله 9- 8 برگی ذرت، یعنی 15 روز بعد از اعمال تیمارهای سمپاشی که ارتفاع بوته ها در حدود 40 سانتی-متر بود، انجام شد. به منظور محاسبه شاخص های رشد ذرت، اولین مرحله نمونه برداری در کلیه تیمارها، 15 روز پس از سبز شدن ذرت آغاز شد و بعد از آن هر 14 روز یک بار طی 7 مرحله تکرار گردید. جهت تعیین عملکرد و اجزای عملکرد، در زمان برداشت از خطوط مربوطه نمونه برداری صورت گرفت. نمونه برداری از علف های هرز، هر 14 روز یک بار همزمان با نمونه برداری از ذرت با یک کوادرات 1× 1 متر در هر کرت انجام شد. وزن خشک کل علف های هرز در تیمارهای سمپاشی نواری، کامل و بدون سمپاشی به ترتیب 4/53، 50 و 35/108 گرم در مترمربع بود که این نتایج تأثیر سمپاشی را بر کاهش وزن خشک کل علف های هرز به میزان 7/50 تا 7/53 درصد نسبت به تیمار بدون سمپاشی نشان می دهد. همچنین فاکتور سمپاشی بر روی کنترل علف های هرز و افزایش شاخص های فیزیولوژیکی رشد تأثیر معنی داری گذاشت و در این رابطه روش سمپاشی نواری با 50 % کاهش مصرف علف کش و 7/48 % کاهش در وزن خشک علف های هرز نسبت به تیمار بدون سمپاشی، بر روش کامل برتری داشت. بررسی اثر متقابل تیمارهای سمپاشی و خاک ورزی مشخص نمود که تیمار خاک-ورزی با تیغه سرنیزه ای – سمپاشی نواری نسبت به تیمار بدون خاک ورزی – بدون سمپاشی، باعث 71 % کاهش در وزن خشک علف های هرز و در نتیجه افزایش شاخص های فیزیولوژیکی رشد گردید. نتایج نشان داد که اثر سمپاشی بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و تعداد دانه در ردیف معنی دار بود، اما اثر معنی داری بر تعداد ردیف در بلال و ارتفاع ساقه نداشت. در بین تیمارهای مختلف خاک ورزی کمترین و بیشترین وزن خشک کل علف های هرز مربوط به تیمار شیارساز+ تیغه سرنیزه ای با 92/48 گرم در مترمربع و تیمار بدون خاک ورزی با 38/89 گرم در مترمربع بود. اثر خاک ورزی فقط بر شاخص برداشت معنی دار شد، ولی مقایسه میانگین ها نشان داد که، استفاده از تیغه سرنیزه ای نسبت به سایر تیمارها برتری داشت و سبب کاهش 3/45 درصدی وزن خشک علف های هرز و افزایش عملکرد دانه ذرت به میزان 15 درصد گردید. اثر متقابل تیمارهای خاک ورزی و سمپاشی نشان داد که تیمار تیغه سرنیزه ای- سمپاشی نواری نسبت به سایر تیمارها برتری داشت و نسبت به تیمار بدون خاک ورزی- بدون سمپاشی، باعث 78 درصد کاهش وزن خشک کل علف های هرز و 47 درصد افزایش عملکرد دانه شد.